مسجد زیرک استانبول که در عهد امپراطوری بیزانسی با عنوان صومعه پانتوکراتور شناخته میشد، پس از فتح استانبول بدست عثمانیان به مسجد تبدیل شد. جالب است بدانید که این صومعه متشکل از 3 کلیسا بوده و در زمان خودش بعد از کلیسا ایا صوفیه دومین کلیسای بزرگ عهد بیزانسی محسوب می شد. که پس از فتح کنستانینوپل به دست عثمانیان و تبدیل شدنش به مسجد، این بنا نیز به یک مجموعه مسجد شامل مدرسه و خود مسجد تبدیل شد. مسجدی که به خاطر حکیم ملا زیرک که در مدرسه این مجموعه تدریس می کرده با نام مسجد زیرک معروف شد.
منتها پس از ساخت مساجد مختلف در سطح شهر استانبول از اهمیت و جایگاه این مسجد کمی کاسته شد. ولی به هر ترتیب این مسجد به سبب اهمیت تاریخی اش در سال 2004 در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. حالا این مسجد از جمله جاذبه های تاریخی- مذهبی شهر استانبول محسوب شده و به روی کلیه بازدیدکنندگان هم باز است. برای آشنایی با معروفترین و بهترین جاذبه های توریستی ترکیه 2024 با ما در سایت سفیران سفر همراه باشید.
دلیل ساخت مسجد زیرک استانبول
برای اینکه با دلیل ساخت مسجد زیرک استانبول آشنا شوید، ابتداء بهتر است با تاریخچه این بنا آشنا شوید. مسجد زیرک (Zeyrek Camii) در اونکاپانی شهر استانبول قرار دارد. در اصل این بنا در عهد امپراطوری روم شرقی یا بیزانس یک صومعه بیزانسی بوده است. صومعه ای به نام صومعه پانتوکراتور که به حضرت مسیح وقف شده بود. اما مثل اغلب کلیساهای بیزانسی در شهر استانبول یا کنستانتینوپل آن زمان، این صومعه نیز پس از فتح کنستانتینوپل به دست عثمانیان در سال 1453 به یک مسجد تبدیل شد!
تاریخچه مسجد زیرک استانبول
همان طوری که از نام این مسجد نیز برمی آید، مسجد زیرک Zeyrek Mosque که حالا به عنوان یک مسجد عمل می کند اما در طی دوره بیزانسی یک کلیسا بود. در آن زمان این بنا با عنوان صومعه پانکراتور شناخته می شد. پس از اینکه شهر کنستانتینوپل در سال 1453 میلادی به دست عثمانیان افتاد، این کلیسا نیز مثل اغلب کلیساهای شهر به مسجد تبدیل شد. جالب است بدانید که در عصر بیزانسی نیز صومعه پانکراتور بعد از ایا صوفیه به عنوان دومین کلیسای بزرگ استانبول شناخته می شد. این صومعه نیز متشکل از 3 کلیسای کوچکتر بود که در طی قرن 12- ام ساخته شده بود. بنا به دستور کلیسای اول این صومعه در سال 1118 میلادی ساخته شد و ساخت کلیسای آخر هم در سال 1150 میلادی به پایان رسید.
اما پس از فتح کنستانتینوپل به دست عثمانیان، این صومعه به مسجد تبدیل شد. به همین ترتیب بود که کل مجموعه به یک مجموعه مسجد سنتی شامل یک مدرسه و خود مسجد تبدیل شد. اما شاید این سوال نیز برایتان مطرح شود که دلیل نامگذاری این مسجد چیست؟ واقعیت این است که این مسجد پس از حکیم نامی و معروف مدرسه به نام ملا زیرک با نام مسجد زیرک شناخته شد. با ساخت مساجد بیشتر و بزرگتر به تدریج این مسجد به یک مسجد متروکه ای بدل شد. اما با این حال، در سال 2004 این مسجد بنا به دلایل فرهنگی در لیست میراث جهانی یونسکو (UNESCO) قرار گرفت و حالا نیز پس از بازسازی و مرمت به روی بازدیدکنندگان باز است.
حقایقی جالب درباب مسجد زیرک استانبول
مسجد زیرک (صومعه پانتاکراتور) چه در زمان بیزانسی و چه در زمان امپراطوری عثمانی به عنوان یک بنای تاریخی- مذهبی مهمی محسوب می شد. این بنا که در دوره بیزانسی به عنوان یک صومعه متشکل از چند کلیسا عمل می کرد در عصر عثمانی نیز به عنوان یک مجموعه مسجد شامل یک مدرسه و خود مسجد عمل می کرد. درباره این بنا نیز یکسری حقایق جالب به شرح زیر وجود دارد:
- صومعه پانتاکراتور از آجر ساخته شده و سبک معماری به کار رفته در آن هم سبک معماری بیزانسی است.
- پس از ساخت صومعه پانتاکراتور، از این صومعه به عنوان آرامگاه خاندان امپراطوری بیزانسی استفاده شد. مثلا مطابق اسناد و مدارک تاریخی در این صومعه برخی از امپراطورهای معروف بیزانسی مثل امپراطور جان دوم، دخت امپراطور ایرنه، دخت امپراطور برتا سولزباخ و امپراطور جان پنجم دفن شده است.
- مجموعه صومعه پانتاکراتور شامل یک کاتولیکون (کلیسای اصلی)، یک بیمارستان و یک کتابخانه بوده است.
- بیمارستان مجموعه صومعه پانتاکراتور یکی از بزرگترین و مهمترین بیمارستان های خاورمیانه بوده است.
- برطبق افسانه ای نیز اولین جراحی چشم در بیمارستان صومعه پانکراتور انجام شد.
معرفی جاذبه های اطراف مسجد زیرک استانبول
مسجد زیرک از جمله بناهای تاریخی- مذهبی شهر استانبول محسوب می شود که همه روزه به روی بازدیدکنندگان باز است. گردشگرانی که از این مسجد دیدن می کنند پس از اتمام بازدیدشان می توانند از دیگر جاذبه های نزدیک به آن هم دیدن کنند. لازم به یادآوری است که در فاصله 6 مایلی از این مسجد در حدود 1112 جاذبه توریستی وجود دارد که از معروفترین و نزدیکترین آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- مسجد شاهزاده
- مسجد کالندرهانا
- محل تاریخی حسن پاشا
- مسجد ام کلثوم
- کاخ توپکاپی
- تنگه بسفر
- آب انبار باسیلیکا
- مسجد آبی
- منطقه سلطان احمد
- بازار پارچه
- بازار بزرگ استانبول
- هاگیا صوفیه (ایا صوفیه) و غیره
شرایط بازدید از مسجد زیرک استانبول
مسجد زیرک در منطقه اونکاپانی شهر استانبول قرار دارد که به منطقه فاتح نزدیک است. بنابراین دسترسی به این مسجد نیز چندان کار سختی نیست. چرا که اتوبوس های زیادی هست که در این مسیر کار می کنند و ترافیک مسیر هم چندان زیاد نیست. پس شما هم از منطقه امین اونو و هم از منطقه فاتح می توانید سوار اتوبوس شده و در ایستگاه اونکاپانی پیاده شوید. این مسجد به صورت 24 ساعت شبانه روز به روی بازدیدکنندگان باز است. ضمنا گردشگران به صورت رایگانی می توانند از مسجد زیرک استانبول دیدن کنند. منتها بهترین زمان برای بازدید از این مسجد قبل از شروع نماز است. نکته آخر اینکه مدت زمان توصیه شده جهت بازدید از این مسجد بین 1 تا 2 ساعت متغیر است. برای انجام یک سفر آسان و بی دغدغه بهترین روش استفاده از خدمات مسافرتی- توریستی مجموعه سفیران سروش سعادت می باشد.